ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΕΓΙΝΕ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΧΑΙΡΩΝΙΑΣ

ΟΤΑΝ Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ Β΄ Ο ΜΑΚΕΔΩΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΕ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΑΝΟΙΞΕ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Η μάχη της Χαιρώνειας διεξήχθη το 338 π.Χ. μεταξύ του Μακεδονικού βασιλείου και των συνασπισμένων στρατευμάτων του Κοινού των Βοιωτών, ηγέτιδα του οποίου ήταν η Θήβα, της Αθήνας, της Κορίνθου και άλλων ελληνικών πόλεων. Η συγκεκριμένη σύγκρουση υπήρξε καθοριστική για τη διαμόρφωση της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα του ύστερου 4ου αιώνα π.Χ. Ο Φίλιππος Β', μονάρχης της Μακεδονίας, κατόρθωσε μετά από πολλά έτη αιματηρών εκστρατειών και έντονων διπλωματικών διαβουλεύσεων να καθυποτάξει και τους τελευταίους πυλώνες αντίστασης στα σχέδια του για επικράτηση στον ελλαδικό χώρο.

Η μάχη της Χαιρώνειας σηματοδοτεί ουσιαστικά την αφετηρία της μακεδονικής κυριαρχίας στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας για σχεδόν έναν αιώνα.Επίσης, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και από στρατιωτική άποψη, αναδεικνύοντας ολοφάνερα την υπεροχή της μακεδονικής φάλαγγας έναντι των προγενέστερων αντίστοιχων τύπων των πόλεων-κρατών, ιδιαίτερα της οπλιτικής φάλαγγας.

Η ΜΑΧΗ

Όταν ο μακεδονικός στρατός έφτασε στη Χαιρώνεια τον Αύγουστο του 338 π.Χ. βρήκε τους αντιπάλους παραταγμένους ως εξής: Το αριστερό κέρας καταλάμβαναν οι Αθηναίοι. Στο κέντρο βρίσκονταν συμμαχικές δυνάμεις αποτελούμενες από Αχαιούς, Κορινθίους, Φωκείς, Ευβοείς και Μεγαρείς, καθώς και από μισθοφόρους των Αθηναίων. Το δεξί κέρας αποτελούντων από τους Βοιωτούς υπό την ηγεσία του Βοιωτάρχη τους, του Θεαγένη. Στα άκρα δεξιά, στις όχθες του Κηφισού, είχε παραταχθεί το άνθος των Θηβαίων, ο Ιερός Λόχος αποτελούμενος από 300 ειδικά εκπαιδευμένους νέους. Μια σύγχρονη εκτίμηση των δυνάμεων θα ήταν περί τους 35.000 οπλίτες και 2.000 ιππείς από τη μεριά των συμμάχων και 30.000 Μακεδόνες φαλαγγίτες με 2.000 Μακεδόνες ιππείς.

Ο Φίλιππος παρέταξε τα στρατεύματά του ως εξής: Απέναντι από τους Αθηναίους τοποθέτησε το τμήμα των επίλεκτων φαλαγγιτών, των υπασπιστών, του οποίου είχε ο ίδιος την ηγεσία. Απέναντι στους Θηβαίους τοποθετήθηκαν τμήματα πεζεταίρων καθώς και το βαρύ ιππικό με επικεφαλής τον δεκαοκτάχρονο τότε γιο και διάδοχο του μακεδονικού θρόνου, τον Αλέξανδρο. Τέλος μακεδονικές φάλαγγες παρατάχθηκαν στο κέντρο απέναντι από τους ετερογενείς συμμάχους.

Η αθηναϊκή παράταξη αντιμετώπιζε πρόβλημα ηγεσίας, καθώς ο εμπειροπόλεμος Χάρης είχε τοποθετηθεί επικεφαλής των μισθοφόρων, ενώ σε νευραλγική θέση, επικεφαλής των Αθηναίων οπλιτών βρισκόταν κάποιος Στρατοκλής, αγνώστων λοιπών στοιχείων, ο οποίος προφανώς δεν διέθετε τη στρατιωτική ικανότητα που απαιτούσε η περίσταση. Στη μάχη ο Φίλιππος εκμεταλλεύθηκε τα διδάγματα που ο είχε ο ίδιος λάβει ως νεαρός, όταν ζούσε στη Θήβα και πολεμούσε στο πλευρό του Επαμεινώνδα. Ο ίδιος με τους υπασπιστές του κατευθύνθηκε αρχικά εναντίον των Αθηναίων, αλλά σύντομα άρχισε να υποχωρεί, προκαλώντας τους Αθηναίους να τον καταδιώξουν. Ο Στρατοκλής δεν κατάλαβε το τέχνασμα. Παρακινούσε μάλιστα, σύμφωνα με μια μαρτυρία, τους στρατιώτες του να ακολουθήσουν το στράτευμα του Φιλίππου ώσπου να φτάσουν στη Μακεδονία.

Οι σύμμαχοι ακολούθησαν τις κινήσεις των Αθηναίων. Δημιουργήθηκε έτσι ένα ρήγμα με το δεξί κέρας, και η Θηβαϊκή φάλαγγα έμεινε απροστάτευτη. Στο ρήγμα αυτό εισχώρησε ορμητικά το ιππικό του Αλέξανδρου, σπρώχνοντας τους Θηβαίους προς τον Κηφισό. Τα συμμαχικά στρατεύματα του κέντρου, που κινούνταν ΒΔ μαζί με τους Αθηναίους, έχασαν τον έλεγχο βλέποντας την εξέλιξη αυτή, και άρχισαν να υποχωρούν με νότια κατεύθυνση. Τη στιγμή εκείνη ο Φίλιππος διέταξε αντεπίθεση, και οι υπασπιστές του κατόρθωσαν να αποκλείσουν το αθηναϊκό στράτευμα στο φαράγγι που σχημάτιζε στις υπώρειες του Θούριου ο παραπόταμος του Κηφισού, Αίμων.

Το όνομα του ποταμού θεωρείται ότι προέρχεται από το αίμα που κύλησε τότε από τους Αθηναίους, που έχασαν τουλάχιστον 1.000 άνδρες και άφησαν πίσω 2.000 αιχμαλώτους. Από το υπόλοιπο στράτευμα κάποια τμήματα του κέντρου και του δεξιού κέρατος κατόρθωσαν να διαφύγουν προς τη Λεβαδεία, ενώ ο Ιερός Λόχος παρέμεινε στη θέση του, πέφτοντας μέχρις ενός...

Μετά την καταφανή του νίκη, ο Φίλιππος δεν συνέχισε την καταδίωξη των αντιπάλων. Συγκέντρωσε τους Μακεδόνες νεκρούς και, αφού έκαψε τα πτώματα στην πυρά, μαζί με τον οπλισμό τους, έθαψε τα οστά και τα υπολείμματα σε πολυάνδριο, δηλαδή ομαδικό τάφο, στις όχθες του Κηφισού. Αρχικά δεν ήθελε να δώσει άδεια να ταφούν οι νεκροί των Βοιωτών. Τελικά όμως ενέδωσε. Οι Θηβαίοι έθαψαν τους νεκρούς τους δικούς τους και των συμμάχων τους σε άλλο πολυάνδριο, κοντά στον οικισμό, και έστησαν επάνω του έναν τεράστιο μαρμάρινο λέοντα, το γνωστό και σήμερα Λέοντα της Χαιρώνειας.

Η τιμωρία των αντιπάλων

Ο Φίλιππος υπήρξε αμείλικτος απέναντι στους Θηβαίους, στάθηκε όμως πιο επιεικής απέναντι στις βοιωτικές πόλεις, που έσπευσαν να συνθηκολογήσουν μετά την ήττα τους. Εγκατέστησε φρουρά στην Καδμεία, κατέστησε αυτόνομες τις Πλαταιές και τον Ορχομενό με τις γύρω περιοχές τους, επέστρεψε τον Ωρωπό στους Αθηναίους. Στις περισσότερες βοιωτικές πόλεις, όπως και στη Θήβα, εγκαθιδρύθηκαν φιλομακεδονικά καθεστώτα ολιγαρχικού χαρακτήρα. Το Κοινό των Βοιωτών δεν διαλύθηκε, αλλά ο ρόλος της Θήβας μέσα σε αυτό εκμηδενίστηκε.

Η Αθήνα περίμενε αντίστοιχη αντιμετώπιση. Γι’ αυτό, μόλις έφτασε η είδηση της ήττας, σήμανε νέα επιστράτευση όλων των πολιτών ως 60 ετών, ενώ, κατόπιν πρότασης του Υπερείδη, αποφασίστηκε να δίνονται πολιτικά δικαιώματα σε μετοίκους και ελευθερία σε δούλους που θα ήθελαν να πολεμήσουν. Σύντομα όμως άρχισαν να επικρατούν πιο φιλειρηνικές προτάσεις. Ο φανατικός αντι-φιλιππικός στρατηγός Χαρίδημος αντικαταστάθηκε από τον μετριοπαθέστερο Φωκίωνα. Μέλημα τώρα ήταν η απελευθέρωση των αιχμαλώτων.

Φαίνεται όμως πως και ο Φίλιππος, ο οποίος επί τρεις ημέρες μετά τη μάχη ήταν αδιάλλακτος και χλευαστικός προς τους ηττημένους αντιπάλους, τελικά άρχισε να κάμπτεται και να αποζητά την επάνοδο της ειρήνης. Έκαψε με τις δέουσες τιμές τους νεκρούς Αθηναίους και απελευθέρωσε το ρήτορα Δημάδη που ήταν μεταξύ των αιχμαλώτων, προκειμένου να ζητήσει διαπραγμάτευση με την Αθήνα. Πράγματι σύντομα επέστρεψε πρεσβεία αποτελούμενη από το Φωκίωνα, τον Αισχίνη και τον ίδιο το Δημάδη και η οποία δέχθηκε τις αξιώσεις του Μακεδόνα που δεν ήταν εξωφρενικές: ο Φίλιππος ζητούσε από τους Αθηναίους μόνο να λύσουν τις συμμαχίες τους και να παραιτηθούν από τις αξιώσεις τους στη Χερσόνησο. Σε αντάλλαγμα τους έστελνε την τέφρα των νεκρών τους, απελευθέρωνε τους αιχμαλώτους και τους εκχωρούσε τον Ωρωπό.Οι μακεδονικοί όροι έγιναν δεκτοί με ανακούφιση.

Ως προς τους άλλους συμμάχους, ο Φίλιππος αξίωσε αλλαγή των κυβερνώντων με δηλωμένους φιλομακεδόνες και σε μερικές περιπτώσεις εξορία όσων πολέμησαν στη Χαιρώνεια

Η νέα τάξη στην Ελλάδα

 

Μετά τη Χαιρώνεια, ο Φίλιππος προχώρησε νότια. Κατέλαβε την Κόρινθο και επέτρεψε στις πόλεις εκείνες της Πελοποννήσου που είχαν ακολουθήσει φιλομακεδονική πολιτική να διαμελίσουν τις κτήσεις των Σπαρτιατών παίρνοντας η καθεμιά τα εδάφη που εποφθαλμιούσε. Παράλληλα ο Φίλιππος προέβη σε ενέργειες στα πλαίσια της Αμφικτιονίας (οικοδομική δραστηριότητα στην Ανθήλη, ανοικοδόμηση ναού Απόλλωνα στους Δελφούς), ενώ τήρησε την υπόσχεσή τους προς τους Φωκείς για μείωση του προστίμου τους.

Ο διαλλακτικός τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε τους πρώην αντιπάλους του αιτιολογείται από τα νέα σχέδια που είχαν αρχίσει να μορφοποιούνται στο φιλόδοξο μυαλό του. Ο Φίλιππος ήθελε να εξασφαλίσει την υποστήριξη των ελληνικών πόλεων προκειμένου να στραφεί εναντίον της Περσίας. Η φιλοδοξία του αυτή διατυπώθηκε σαφέστερα στις αρχές του 337 π.Χ. στη σύνοδο της Κορίνθου, στην οποία είχε καλέσει όλα τα ελληνικά κράτη. Η σύνοδος πράγματι κατέληξε στη δημιουργία του «Κοινού των Ελλήνων», ενός υπερκρατικού οργανισμού με στόχο την επίθεση εναντίον του Πέρση βασιλιά.

Ωστόσο ο Φίλιππος δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει το μακρόπνοο σχέδιό του. Ο θάνατος τον βρήκε την επόμενη χρονιά από το χέρι του Παυσανία, ενός από τους βασιλικούς εταίρους.

πηγή