ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ο ΑΔΙΑΚΟΠΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΧΕΙΜΑΡΙΩΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Καθ όλη την Τουρκοκρατία, η Χιμάρα υπήρξε για τη Β. Ήπειρο ό,τι υπήρξε το Σούλι για τη Νότια. Δυστυχώς η παλικαριά των Χιμαριωτών δεν έγινε τόσο γνωστή. Κι ας κράτησε ψηλά το λάβαρο της λευτεριάς για 5 αιώνες. Γιατί εκεί πάνω ο Τούρκος δεν ησύχασε στιγμή. Θα δούμε, πώς τα κινήματα ήταν αδιάκοπα και η ανεξάρτητη Χιμάρα τσάκισε επανειλημμένα τον Αγαρηνό όποτε αποκοτούσε να ζυγώσει τα άπαρτα κορφοβούνια της. Όλοι οι ανυπόταχτοι-ακρίτες, καπετάνιοι, κλέφτες, κουρσάροι, λιάμπηδες βουνήσιοι- εδώ κατέφευγαν. Πολλοί βέβαια μετανάστευσαν τότε, κυρίως προς Επτάνησα και Ιταλία. Οι περισσότεροι γιατί λόγω του πολεμικού των χαρακτήρας ήταν περιζήτητοι μισθοφόροι, ιδίως με τα κατορθώματά τους στους συνεχείς Τουρκοβενετικούς πολέμους του 15ου και 16ου αιώνος.

Ας αφουγκραστούμε όμως τους εξαίσιους ήχους των πολεμικών αγώνων των Χιμαριωτών. Το 1473, με ηγέτη τον περίφημο Βλάση και βενετική υποστήριξη, Χιμαριώτες κυριεύουν το φρούριο του Σοποτού (σημ. Μπόρσι) και η Επανάσταση απλώνεται από τον Αυλώνα ως τη Σαγιάδα. Δυστυχώς προδίδονται από τους Βενετούς που συνάπτουν ιδιαίτερη συνθήκη ειρήνης με τους Τούρκους. Κι ενώ το 1478 πέφτει η Κρούγια και το 1479 η Σκόδρα, οι Χιμαριώτες ξεσηκώνονται πάλι τον Αύγουστο του 1481 υπό τον μεγάλο Επαναστάτη Κορκόδειλο Κλαδά και τον γιο του Σκεντέρμπεη, τον Ιωάννη Καστριώτη, πού ορίζεται και διοικητής στην ελεύθερη Χιμάρα. Ο διοικητής -εν ονόματι του βασιλέως της Νεαπόλεως- θα επιβάλει μάλιστα και φόρο υποτέλειας στον Τούρκο διοικητή του Αυλώνος.

Η Χιμάρα θα γνωρίσει 10 χρόνια ελευθερίας πριν υποταχθεί, αβοήθητη απʼ τους Λατίνους, στο τουρκικό ασκέρι πού οδηγούσε ο ίδιος ο σουλτάνος Βαγιαζήτ στα 1492.

Πολλά μεσόγεια χωριά άρχισαν να τουρκεύουν. Ο πειρασμός ήταν μεγάλος. Στην Ιστορία υπάρχουν οι πολεμιστές, υπάρχουν και οι άλλοι... Ένας εξωμότης απʼ την Παλάσα, ο Λιάζ Πασάς, πασάς του Αυλώνα, με τη σύμφωνη γνώμη του σουλτάνου Σελήμ άρχισε στα 1518 να πιέζει για γενικό εξισλαμισμό. Η Πύλη έστειλε μάλιστα μεγάλη ναυτική δύναμη υπό τον Σινάν Πασά. Μετά από μακρές διαπραγματεύσεις, οι αντιπρόσωποι της Χιμάρας δέχθηκαν την υποταγή με όρους. Κι οι όροι αυτοί ήσαν τα προνόμια πού για αιώνες ίσχυσαν στην “Αυτόνομη Συμπολιτεία των Κεραυνίων”. Τριάντα τρία χωριά τότε της Χιμάρας με ελληνική συνείδηση απέκτησαν :

Απαλλαγή από το χαράτσι (κεφαλικό φόρο), απαλλαγή από τη στρατολογία, τη δεκάτη, από κάθε φόρο και εισφορά πλην της αναγνώρισης της σουλτανικής κυριαρχίας. Επίσης δικαίωμα ελεύθερης οπλοφορίας σʼ όλη την περιοχή της Ηπείρου, αυτοδιοίκηση και οικειοποίηση επίπλων όσων καραβιών ναυαγούσαν στις ακτές τους. Λαϊκή δικαιοσύνη τέλος, απενέμετο από τους προεστούς.

Τα προνόμια αυτά διαφύλαξαν και ενίσχυσαν το ανυπόταχτο πνεύμα και την στρατιωτική ικανότητα πού σήμερα όλοι θαυμάζουμε. Οι Χιμαριώτες έγιναν ο φόβος για τους φημισμένους για την απανθρωπιά τους τουρκαλβανούς. Περνώντας απʼ το Παλέρμο, λίγα χρόνια αργότερα, ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ανανέωσε αυτά τα προνόμια. Μα η λευτεριά είναι για τους Έλληνες το μέγα αγαθό, δεν χωρούν περιορισμοί. Δεν είναι ποσότητα για να υπάρχει λίγη ή περισσότερη. Είναι ποιότητα. Δεν είναι η ελευθερία ιδιότητα του Όντος. Είναι συστατικό στοιχείο του Είναι. Έτσι οι Χιμαριώτες που δεν γνωρίζουν ιδεολογικά, όπως εμείς, η γενιά των ακάπνων, αυτή την αλήθεια, αλλά βιωματικά, δεν αργούν να σηκωθούν και πάλι με αφορμή τους Τουρκοβενετικούς πολέμους πού προκαλούσαν καταστροφές στη Χιμάρα και από τους δύο εμπολέμους...


Πρώτη ξεσηκώνεται η Χιμάρα όταν ισπανικές δυνάμεις του βασιλείου της Νεαπόλεως και Γενουάτες εκστρατεύουν το 1532 στην Πελοπόννησο. Οι Χιμαριώτες, με υποτυπώδη οπλισμό (τόξα, σπαθιά, πέτρες) και χωρίς τρόφιμα, αποσύρονται στα ορεινά κρησφύγετα και στήνουν ενέδρες. Οι επιδρομές τους φτάνουν ως το σουλτανικό στρατόπεδο, στις εκβολές του Αώου. Σε μία απʼ αυτές ο ήρωας Δαμιανός προσπαθεί να πυρπολήσει τη σκηνή του σουλτάνου. Πέφτει στα χέρια του αρνησίθρησκου Αγιάζ και γνωρίζει φριχτό θάνατο. Συμβάλλουν οι Χιμαριώτες στην κυριαρχία των χριστιανικών στόλων στο Ιόνιο πριν υποκύψουν τελικά, διασφαλίζοντας τα προνόμια του 1518. Το 1564, νέα επανάσταση ξεσπά με αφορμή την απαίτηση των Τούρκων να επιβληθεί κεφαλικός φόρος και παιδομάζωμα στην Χιμάρα. Οι Χιμαριώτες καταφεύγουν στα βουνά και επιδίδονται σε ανταρτοπόλεμο προξενώντας μεγάλες καταστροφές στις δυνάμεις του Πιαλή Πασά. Στην περίφημη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571) οι Χιμαριώτες προσέφεραν μεγάλες υπηρεσίες στους Χριστιανούς συμμάχους και ενθουσιάζονται με τα μηνύματα από Ευρωπαίους ηγεμόνες που τους λεν να ετοιμασθούν για πόλεμο γιατί φθάνει η μεγάλη αρμάδα.

Τουρκικές δυνάμεις όμως κατακλύζουν την Ήπειρο ενώ οι Χιμαριώτες έρχονται σε επαφή με τους Βενετσιάνους της Κέρκυρας, που δέχονται να σεβαστούν αυτονομία, ορθοδοξία, ήθη και έθιμά τους όταν διωχθούν οι Τούρκοι. Έτσι, το καλοκαίρι του 1570 αντιλαλούν απʼ τα χιμαριώτικα καριοφίλια οι ράχες της Ηπείρου. Ηγέτης ο Προγόνης Σνάτης πού καταλαμβάνει το φρούριο του Σοποτού. Στη Νίβιτσα όμως η πολιορκία χρονίζει, και πέφτει μόλις την Άνοιξη του 1571. Οι Χιμαριώτες επιβάλλουν παραδειγματική τιμωρία στους τυράννους. Υπό τον Εμμανουήλ Μόρμορη οι επαναστάτες ελευθερώνουν Δέλβινο, Αργυρόκαστρο, Δρόπολη αλλά οι Βενετοί, αφού εξασφάλισαν αυτά πού ήθελαν, συνήψαν μονομερή συνθήκη με τους Τούρκους και τους παρέδιδαν το φρούριο του Σοποτού. Οι Βορειοηπειρώτες δεν κάμπτονται. Έρχονται σʼ επαφή με τον Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας και τον νικητή της Ναυπάκτου, τον περίφημο Δον Ζουάν τον Αυστριακό, και το 1576 αντηχούν και πάλι τα πεδία των τίμιων μαχών. Οι Χιμαριώτες υπό τον Κερκυραίο Πέτρο Λάνζα (διοικητή της Πάργας) χτυπούν το φρούριο του Σοποτού. Ακολουθούν ναυτικές επιχειρήσεις με τον καπετάν Οκταβιανό. Το 1581 νέα εξέγερση στην οποία κωφεύει παρά τις συγκινητικές εκκλήσεις ο Πάπας Γρηγόριος 13ος.

Μόνοι τους μάχονται για 10 χρόνια(!) ως το 1590 οπότε μια φοβερή επιδημία λοιμού και η διακοπή του ανεφοδιασμού από την βενετοκρατούμενη Κέρκυρα ανάγκασαν τους γενναίους να καταθέσουν τα όπλα.

Ο αγώνας των Χιμαριωτών αποκτά μυθικές διαστάσεις σʼ όλη την ελληνική χερσόνησο, καθώς όχι μόνο πολεμούσαν για τον τόπο τους αλλά έστελναν και ενισχύσεις στους Ενετούς.

Τα χρόνια αυτά ένας ακόμη θανάσιμος κίνδυνος εμφανίζεται. Το ειδεχθές πρόσωπο του δυτικού ιμπεριαλισμού πίσω από το φιλάνθρωπο προσωπείο του παπικού ψευδοχριστιανισμοϋ. Οι αρματωμένοι Χιμαριώτες δεν είχαν μόνο να αντιπαλέψουν τον καταχτητή. Είχαν και τη δράση των λατίνων μισιονάριων πού σαν ύαινες πάσχιζαν στις χώρες πού πατούσε ο Τούρκος να αποσπάσουν ψυχές από την Εκκλησία μας, να τις μαντρώσουν στο επονείδιστο εμπορείο του Παπισμού. Οι Πάπες είχαν σαφή και σοφή πολιτική διεισδύσεως.

Το 1577, οι αντιπρόσωποι της Χιμάρας Νικόλας Γκίκας και Γεώργιος Γκάτας ζητούν στη Ρώμη βοήθεια απʼ την Αγία Έδρα. Αντί για βοήθεια ο Πάπας τους έστειλε έναν μισιονάριο-προπαγανδιστή, τον Λορένζο Καλλατίνο. Την ίδια εποχή, το 1581 συγκεκριμένα, με νέα επιστολή οι Χιμαριώτες ζητούν και πάλι έμπρακτη βοήθεια για επανάσταση. Στο ιστορικό αυτό έγγραφο υπέγραφαν και πολλά από τα χωριά πού αργότερα τούρκεψαν. Οι Χιμαριώτες υπόσχονται ακόμη και πλήρη υποταγή τους στην καθολική Εκκλησία, μα ο Γρηγόριος (που κάποιοι μας τον παρουσίασαν και φιλέλληνα) κωφεύει. Στην απάντησή του (22-12-1582) εύχεται για την σωτηρία των Χιμαριωτών...”Εμείς θα σας ενθυμούμεθα στις προσευχές μας”, γράφει…

Στα 1627 φθάνει στην Χιμάρα ένας Κύπριος διανοούμενος πού είχε απαρνηθεί την Ορθοδοξία στο κακόφημο Κολέγιο του Άγιου Αθανασίου. Ο Νεόφυτος Ροδινός που πασχίζει είκοσι χρόνια και δηλητηριάζει τη Χιμάρα με το δηλητήριο της Φραγκιάς, του Καθολικισμού. Ιδρύει σχολεία στο Βούνο, στη Χιμάρα, στη Νίβιτσα και θα είχε προκαλέσει δεινό πλήγμα στον εθνισμό και στην πίστη μας αν εκείνα τα χρόνια δεν βρισκόταν στον Πατριαρχικό θρόνο της πρωτευούσης μας, της Κωνσταντινουπόλεως, ένας μέγας Άνδρας, ο ηπειρωτικής (για ορισμένους) καταγωγής Κύριλλος Λούκαρης.

Επίσκοπος Χιμάρας είναι ο Σεραφείμ και μητροπολίτης Ιωαννίνων ο Καλλίνικος. Με τη συμπαράσταση του Πατριαρχείου αντιμετωπίζουν την προπαγάνδα. Οι Παπικοί απέτυχαν, αν και ποτέ δεν παραδέχθηκαν την ήττα τους, ενώ η παπική προπαγάνδα συνεχίστηκε ως τα μέσα του 18ου αιώνα, οπότε ο προσανατολισμός των Χιμαριωτών προς τη Ρωσία την κατέπνιξε απολύτως.

Ρωσικά έγγραφα αποδεικνύουν αυτή τη στροφή. Παράδειγμα επιστολή προς την Τσαρίνα Ελισάβετ με ημερομηνία 4-10-1759: Οι Χιμαριώτες υπόσχονται να συμπολεμήσουν με τη Ρωσία κατά των Τούρκων.

Σε άλλο έγγραφο (14-10-1759) οι τρεις καπετάνιοι της Χιμάρας, Γκίκας Σπύρος, Γκίκας Βρετός, Κωνσταντίνος Αθανάσης, δηλώνουν υποταγή και βεβαιώνουν πώς μπορούν να συγκροτήσουν 1 ή 2 συντάγματα. Έγγραφο του Νοεμβρίου 1759 ζητεί (με υπογραφές προκρίτων και καπεταναίων) να δεχθεί η Αυτοκράτειρα ως αντιπροσώπους της Χιμάρας τους αρχιμανδρίτη Άνθιμο Βασιλικό και καπετάνιο Πάνο Σπύρο Μπιτσίλη. Οι αντιπρόσωποι πήγαν και παρέδωσαν υπόμνημα στο οποίο αναφέρονται όλοι οι αντιτουρκικοί αγώνες των Χιμαριωτών από το 1507 ως το 1716, είναι δε ιδιαιτέρας ιστορικής αξίας διότι αναφέρεται σε ελληνικά χωριά που αργότερα τούρκεψαν.

Το 1767 ξεσπά νέα επανάσταση πού καταπνίγεται δυο χρόνια αργότερα από τον Σιλιχτάρ Πασά. Τα χρόνια πού ακολουθούν σημαδεύονται από την εθναποστολική δράση του Κοσμά του Αιτωλού που προσέφερε ανυπολόγιστες υπηρεσίες στην μορφωτική αναγέννηση των χωριών της Χιμάρας. Χαρακτηριστικό έμεινε το γεγονός της προτροπής του πατροΚοσμά να χτισθούν σχολειά ακόμη κι αν πρέπει να γκρεμιστούν εκκλησιές. Τότε έμειναν και οι Άγιοι Πάντες μοναδικός ναός της Χιμάρας ενώ ο λαός με πίστη άκουγε τα κηρύγματα για το “ποθούμενον” που πλησιάζει\

Η Χιμάρα δοκιμάστηκε από την τρομερή αγριότητα των τουρκαλβανών του Αλή Πασά. Στον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1806 συμμετέχουν πολλοί Χιμαριώτες και το1808 Χιμαριώτες βοηθούν τον στρατηγό της Ναπολεόντειας Γαλλίας Μπερτιέ στα Επτάνησα, παρά τη λυσσαλέα αντίδραση των προσκυνημένων στην Πύλη τουρκορωμηών.

Στην Μεγάλη Ελληνική Επανάστασητου 1821 οι Χιμαριώτες δίνουν πάλι το παρών. Με τον Αθανάσιο Χειμαριώτη στο πλευρό του Υψηλάντη, στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, και με τον Σπύρο Σπυρομήλιο στο Βάλτο, στο Μεσολόγγι, στο Φάληρο. Περίφημοι αγωνιστές της επανάστασης αναδείχθηκαν οι Γκιόκας, Δημητρίου, Χαρίσης, Νέστος, Ζάχος, Δήμας, Γκιάκας, Γκορέτσης, Δούκας.

Στο νέο ελληνικό κράτος και στον αγώνα κατά της βαυαρικής απολυταρχίας και ξενοκρατίας ο Σπυρομήλιος είναι παρών. Διοικητής της Σχολής Ευελπίδων το 1843, ηγείται, μαζί με τον Καλλέργη και τον Μακρυγιάννη, της ιστορικής Επανάστασης πού επέβαλε την συνταγματική οργάνωση του κράτους.

Το είχαμε δημοσιευσει στο egersis την 26η Μαρτίου 2008