Η έξοδος της Ελλάδας μπορεί να προκαλέσει τον φθόνο του ευρώ

Greece’s exit may become the euro’s envy 
Από τον Arvind Subramanian -  Financial Times

Η χρεοκοπία θα ήταν καταστροφική για την Ελλάδα και σαν αποτέλεσμα οι επιπτώσεις της θα προκαλούσαν ζημιά στην Ευρώπη. Αυτό μας λέει η συμβατική σοφία. Οι διαφωνίες μπορεί να προκύψουν μόνο στη συζήτηση σχετικά με τις δυνατότητες μετάδοσης του προβλήματος και ποια πρέπει να είναι η κατάλληλη αντίδραση των ευάλωτων χωρών με τα χρέη της χώρας. Μπορεί όμως αυτή η συζήτηση να είναι λανθασμένη, διότι η υπόθεση είναι λανθασμένη; Η αποβληθείσα από την ευρωζώνη Ελλάδα θα μπορούσε να...

 αποδειχθεί πιο επικίνδυνη για το σύστημα από ό,τι υπήρξε ποτέ μέσα σε αυτή – καθώς αναδεικνύεται παράδειγμα επιτυχούς ανασυγκρότησης.

Υπάρχει ένα σενάριο το οποίο παραβλέπεται σύμφωνα με το οποίο η εξέλιξη αυτή δεν είναι μια καταστροφή για την Ελλάδα. Αν αυτή είναι η περίπτωση, είναι η πραγματικότητα, τότε η υπαρξιακή απειλή για την ευρωζώνη θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετική, με αποτέλεσμα οι Έλληνες να είναι αυτοί που γελάσουν τελευταίοι. Για εξετάστε αυτό το σενάριο.

Οι άμεσες συνέπειες του εξαναγκασμού της Ελλάδας να εγκαταλείψει την ευρωζώνη θα ήταν βεβαίως καταστρεπτικές. Φυγή κεφαλαίων θα ενταθεί, τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό και την υποτίμηση. Όλες οι υφιστάμενες συμβάσεις θα πρέπει να μπουν υπό επαναδιαπραγμάτευση, δημιουργώντας οικονομικό χάος. Ίσως πιο καταστροφικό από πολιτική άποψη, η δημοσιονομική λιτότητα μπορεί στην πραγματικότητα να πρέπει να ενταθεί, αφού η Ελλάδα εξακολουθεί να παρουσιάζει πρωτογενές έλλειμμα, και το οποίο θα πρέπει να μαζέψει χωρίς την χρηματοδότηση της ΕΕ και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Αλλά αυτή η διαδικασία θα παρήγε επίσης μια ουσιαστικά υποτιμημένη συναλλαγματική ισοτιμία (ίσως 50 δραχμές στο ευρώ). Και αυτός θα βάλει σε κίνηση μια διαδικασία της ρύθμισης που θα αναπροσανατολίσει γρήγορα την οικονομία και θα την βάλει σε πορεία βιώσιμης ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα, η ελληνική ανάπτυξη θα μπορούσε πιθανότατα να ξεχυθεί σαν θάλασσα, για μεγάλο χρονικό διάστημα, εάν υιοθετήσει λογικές πολιτικές για να αποκαταστήσει ταχύτερα και να στηρίξει τη μακροοικονομική σταθερότητα.

Τι έχουμε σαν αποδείξεις; Κοιτάξτε τι συνέβη με τις χώρες που χρεοκόπησαν και προχώρησαν σε υποτιμήσεις κατά τις οικονομικές κρίσεις της δεκαετίας του 1990. Όλοι αρχικά υπέστησαν σοβαρή συστολή. Αλλά οι υφέσεις διήρκεσαν μόνο ένα ή δύο χρόνια. Στη συνέχεια ήρθε η ανάκαμψη. Η Νότια Κορέα ξεκίνησε μία πορεία εννέα χρόνων ανάπτυξης με μέσο ρυθμό περίπου 6 τοις εκατό. Η Ινδονησία, η οποία γνώρισε ένα κύμα αθετήσεων στις υποχρεώσεις της που ανέτρεψε σχεδόν όλες τις τράπεζες σε ολόκληρο το σύστημα, κατέγραψε ρυθμό ανάπτυξης πάνω από 5 τοις εκατό για την ίδια περίοδο! Η Αργεντινή κοντά στο 8 τοις εκατό! Και η Ρωσία πάνω από 7 τοις εκατό! Η ιστορική καταγραφή δείχνει σαφώς ότι μέσα από τις οικονομικές κρίσεις ξεπηδά ζωή.

Αυτό θα ισχύσει και στην Ελλάδα, άσχετα ακόμη από τις ιδιαιτερότητες τής κατάστασης της. Οι χαμηλές εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα συχνά λέγεται ότι αποκλείουν τη δυνατότητα της υψηλής ανάπτυξη στηριζόμενης στις εξαγωγές. Αλλά τέτοια επιχειρήματα δεν είναι ακλόνητα γιατί τέτοιου είδους κρίσεις μπορούν να οδηγήσουν σε δραματικές ανακατατάξεις στην οικονομία. Η Ινδία, για παράδειγμα, κατάφερε να διπλασιάσει τις εξίσου χαμηλές εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ της, μέσα σε μια δεκαετία μετά την κρίση το 1991, και διπλασιάστηκε ξανά την επόμενη δεκαετία, ακόμη και χωρίς μεγάλη υποτίμηση του νομίσματος.

Η Ελλάδα, άλλωστε, θα αντιμετωπίσει όχι μια μέτρια αλλά μια μεγάλη υποτίμηση, όπως και οι χώρες που αναφέρονται παραπάνω. Μια τέτοια αλλαγή θα δημιουργήσει αναγκαστικά νέες ευκαιρίες για εξαγωγές και θα μετατρέψει οριακές δραστηριότητες σε εμπορεύσιμες. Ποιες θα είναι αυτές οι εξαγωγές, είναι εξ ορισμού απρόβλεπτες. Αλλά τα ισχυρά κίνητρα που θα δημιουργηθούν από μια υπερ-ανταγωνιστική συναλλαγματική ισοτιμία είναι αναμφισβήτητα.

Ας υποθέσουμε ότι στα μέσα του 2013 στην Ελλάδα η οικονομία ανακάμπτει, ενώ το υπόλοιπο της ευρωζώνης παραμένει σε ύφεση. Η επίδραση της ανώφελης λιτότητας στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία θα είναι ακόμη ισχυρή. Οι ψηφοφόροι εκεί δεν θα παραβλέψουν τη βελτίωση της κατάστασης των Ελλήνων των μέχρι χθες περιφρονημένων γειτόνων τους. Θα αρχίσουν να ρωτάνε γιατί οι δικές τους κυβερνήσεις δεν θα έπρεπε να ακολουθήσουν το ελληνικό δρόμο και να εκφράσουν την προτίμησή τους για την έξοδο από την ευρωζώνη; Με άλλα λόγια, η ελληνική εμπειρία μπορεί να μεταβάλλει ριζικά τα κίνητρα για αυτές τις χώρες να παραμείνουν στην ευρωζώνη, κυρίως αν οι οικονομικές συνθήκες συνεχίσουν να μένουν δυσοίωνες.

Σε αυτό το στάδιο, η πολιτική στη Γερμανία θα μπορούσε να επηρεαστεί επίσης. Σήμερα, η Γερμανία κάνει απρόθυμα το ελάχιστο που απαιτείται για να κρατήσει την ευρωζώνη ενωμένη. Αν η έξοδος της Ελλάδας γίνει μια ελκυστική πρόταση άξια μίμησης, η Γερμανία θα τεθεί μπροστά στο ζήτημα - και η επίδειξη μεγαλοψυχίας στην θέση της σημερινής μιζέριας θα είναι το τελευταίο τεστ που θα δείξει πόσο εκτιμά την ευρωζώνη. Η απάντηση θα μπορούσε να αποδειχθεί έκπληξη. Το γερμανικό κοινό μπορεί ξαφνικά να συνειδητοποιήσει ότι η ευρωζώνη παρέχει στη Γερμανία όχι μία αλλά δύο "τεράστια δικαιώματα": τα χαμηλά επιτόκια ως καταφύγιο για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο και μια ανταγωνιστική συναλλαγματική ισοτιμία με τους προσκολλημένους ασθενέστερους εταίρους. Στην περίπτωση αυτή, η Γερμανία θα πρέπει να προσφέρει στους συνεργάτες της μια πολύ πιο ελκυστική συμφωνία για να τους κρατήσει στην ευρωζώνη.

Ένα τέτοιο σενάριο θα ήταν πλούσιο σε ειρωνεία. Η Ελλάδα αντιμετωπίζεται τώρα ως παρίας που μολύνει την ευρωζώνη. Η αποβολή της θα μπορούσε να δημιουργήσει μια πολύ μεγαλύτερη απειλή για την επιβίωση του ενιαίου νομίσματος. Αν η έξοδος της από την ευρωζώνη δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανάκαμψη της Ελλάδας, μπορεί να αποδειχθεί ένα πολύ μολυσματικό μοντέλο. Η συνεχιζόμενη ελληνική τραγωδία θα μπορούσε να μεταστραφεί σε κάτι που δεν θα είναι πολύ άσχημο για τους Έλληνες. Αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει τραγωδία για την ευρωζώνη και ίσως για το ευρωπαϊκό σχέδιο.