Έξι στους 10 πολίτες υποφέρουν από το κρύο

Σε δραµατική κατάσταση έχουν περιέλθει εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά που τον φετινό χειµώνα θα υποφέρουν εξαιτίας της αδυναµίας τους να καλύψουν τις ανάγκες τους σε θέρµανση.
Είναι χαρακτηριστικό ότι για πρώτη φορά στη χώρα µας εισήχθη στο καθηµερινό µας λεξιλόγιο ο όρος «ένδεια καυσίµων» - κατά ορισµένους

επιστήµονες, «ενεργειακή φτώχεια» -, για να περιγράψει την οριακή κατάσταση που βιώνουν εκατοµµύρια πολίτες.
Και ο όρος εισήχθη από τη στιγµή που, σύµφωνα µε επιστηµονική έρευνα την οποία πραγµατοποίησαν τα...
Πανεπιστήµια Αθηνών, Πειραιώς και ∆υτικής Ελλάδας, τα Πολυτεχνεία Κρήτης και Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, διαπιστώθηκε για τον χειµώνα 2011-2012 µέση µείωση του επιπέδου θέρµανσης των κατοικιών κατά 35%.
Το ποσοστό αναµένεται µε µαθηµατική ακρίβεια να εκτοξευθεί στα ύψη τον φετινό χειµώνα, αφού παρατηρείται νέα δραστική µείωση των οικογενειακών προϋπολογισµών κατά τουλάχιστον 30% σε σχέση µε πέρσι και αντίστοιχα δραµατική αύξηση στην τιµή του πετρελαίου θέρµανσης αλλά και του ηλεκτρικού ρεύµατος.
Χειµώνας - θρίλερ
Μια οικογένεια βρίσκεται σε ένδεια καυσίµων, όπως εξήγησε στο «Πράσινο Ποντίκι» ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών Μάνθος Σανταµούρης, «όταν δαπανά άνω του 10% του εισοδήµατός της για να θερµάνει ικανοποιητικά το σπίτι της. Εάν το ποσοστό ξεπερνά το 20%, τότε αναφερόµαστε σε σοβαρή ένδεια καύσιµων».
Κατά τον περσινό χειµώνα, σύµφωνα µε τα στοιχεία της έρευνας, παρατηρήθηκε ότι ιδιαίτερα στα χαµηλά εισοδήµατα (έως 10.000 ευρώ ετησίως) καθώς και στα µεσαία (20.000 µε 30.000 ευρώ ετησίως) παρατηρήθηκε ακόµη µεγαλύτερη µείωση του επιπέδου θέρµανσης των κατοικιών, η οποία έφθασε το 42,5% και το 41% αντιστοίχως. Για πρώτη φορά, µάλιστα, στην κατηγορία των χαµηλών εισοδηµάτων, καταγράφηκε ποσοστό 3% των νοικοκυριών που δεν χρησιµοποίησε κανένα σύστηµα θέρµανσης για όλο τον χρόνο!
Οι επιστήµονες είναι άκρως απαισιόδοξοι για το πώς θα διαµορφωθεί η κατάσταση τον φετινό χειµώνα, αφού τα αίτια που προκαλούν το πρόβληµα όχι µόνο παραµένουν, αλλά και αυξάνονται σηµαντικά.
Όπως µας υπογράµµισε ο δρ Μάνθος Σανταµούρης, «θα πρέπει να ευχόµαστε ο χειµώνας αυτός να είναι ήπιος, ώστε να µη δηµιουργηθούν έντονα προβλήµατα στους πολίτες µε χαµηλό εισόδηµα. Αυτό που µε ανησυχεί δεν είναι η όποια µείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, αλλά οι κλιµατικές συνθήκες που θα επικρατήσουν µέσα στις υποθερµαινόµενες κατοικίες. Η µείωση της θερµοκρασίας πέρα από ορισµένα όριαπροκαλεί σημαντικότατα προβλήματα υγείας στο σύνολο του πληθυσμού, αλλά έχει και δραματικές συνέπειες στον τρωτό και ευαίσθητο πληθυσμό». Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως μας είπε, τα σύγχρονα δεδομένα για τη Βρετάνια αποδεικνύουν ότι περίπου 50.000 πολίτες χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο εξαιτίας προβλημάτων υγείας που προκαλούνται από τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που καταγράφονται τον χειμώνα στα σπίτια τους.
«Οι συνθήκες δεν είναι ακριβώς όμοιες, φοβάμαι όμως ότι πρόκειται για ένα σημαντικό πρόβλημα που μπορεί να προκύψει στη χώρα μας». Για τον λόγο αυτόν το Πανεπιστήμιο Αθηνών ξεκινά σε 50 κατοικίες χαμηλού εισοδήματος και για όλο τον χειμώνα συνεχείς καταγραφές της εσωτερικής θερμοκρασίας, «ώστε αφενός να αναδείξουμε το πρόβλημα, αν θα υπάρξει, αλλά και για να μπορέσουμε να ενημερώσουμε τους όποιους αρμοδίους να σχεδιάσουν μια πολιτική θερμικής προστασίας».

Δραματικό αδιέξοδο
Ένα στοιχείο της έρευνας που αποκαλύπτει με τον πιο τραγικό τρόπο το δραματικό αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει εκατομμύρια νοικοκυριά, είναι ότι οι καταναλωτές προτίμησαν να μειώσουν περισσότερο τα έξοδα θέρμανσης από άλλες οικογενειακές δαπάνες, γεγονός που αποδεικνύει ότι η οικονομική ένδεια των νοικοκυριών έχει φτάσει σε σημείο που το δικαίωμα στη θέρμανση θεωρείται πολυτέλεια! Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τον περσινό χειμώνα, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα που ο χειμώνας ήταν ο πιο βαρύς των τελευταίων 50 ετών, αντί να αυξηθεί η κατανάλωση ενέργειας, μειώθηκε πάνω από 10%! Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και έρευνα που πραγματοποίησε το τμήμα Στατιστικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε 814 άτομα στη Βόρεια Ελλάδα, με ποσοστό 65% των πολιτών να δηλώνει ότι δυσκολεύεται, πολύ ή σχετικά, να πληρώσει τους λογαριασμούς για τη θέρμανση του σπιτιού. Παράλληλα, άνω του 62% των πολιτών δήλωσε ότι δαπανά πάνω από το 10% του εισοδήµατός του για θέρµανση, πράγµα που σηµαίνει ότι βρίσκεται σε ένδεια καυσίµων, ενώ ποσοστό κοντά στο 80% δήλωσε ότι χρησιµοποιεί λιγότερη θέρµανση από αυτήν που χρειάζεται για να µπορέσει να ζήσει µέσα στο σπίτι του σε αξιοπρεπείς συνθήκες. Οι επιστήµονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου αφού παρατηρείται µείωση του χρόνου θέρµανσης κατά 35% µέσα στην ηµέρα καθώς και µείωση των βαθµών στους οποίους ρυθµίζεται ο θερµοστάτης, µε άµεσες συνέπειες στην ποιότητα ζωής των πολιτών.

«Σπατάλη» ενέργειας
Ένα άλλο µεγάλο ζήτηµα, που συµβάλλει στην έκρηξη της ενεργειακής φτώχειας, είναι η αλόγιστη «σπατάλη» ενέργειας που οφείλεται και στα κτήρια αλλά και στην έλλειψη κουλτούρας εξοικονόµησης. Για να καταλάβουµε το µέγεθος του προβλήµατος, αρκεί να αναλογιστούµε, όπως µας υπογράµµισε ο καθηγητής Μάνθος Σανταµούρης, ότι οι ανάγκες θέρµανσης µιας µέσης κατοικίας στην Αθήνα είναι σχεδόν όµοιες µε αυτές µιας µέσης κατοικίας στη ∆ανία… «∆υστυχώς, η τραγική νοµοθετική αδράνεια για σαράντα σχεδόν χρόνια στα θέµατα θερµοπροστασίας των κτηρίων έχει καταδικάσει τους Έλληνες πολίτες να κατοικούν σε κτήρια που απαιτούν µεγάλη ενεργειακή κατανάλωση, που δεν προσφέρουν θερµική άνεση ενώ µπορεί νααποτελούν και πηγή προβληµάτων υγείας για τους ενοίκους τους».
Επισηµαίνεται ότι στοιχειώδης εκσυγχρονιςµός της νοµοθεσίας προκειµένου ο σχεδιαςµός των κτηρίων να πλησιάσει τα ευρωπαϊκά πρότυπα έγινε µόλις το 2010, µε αποτέλεςµα οι πολίτες, εξαιτίας της αδράνειας ετών, να έχουν καταδικαστεί σε µια ιδιότυπη ποινή και να πρέπει να επενδύσουν σηµαντικά κεφάλαια για να διορθωθεί η κατάσταση.
Ο δρ Σανταµούρης επισηµαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα ένα κτήριο να µειώσει την κατανάλωση ενέργειας πάνω από 70% εάν µονωθεί σωστά, εάν τοποθετηθούν σύγχρονα κουφώµατα και σύγχρονα εφεδρικά συστήµατα θέρµανσης και εάν υιοθετηθούν απλές τεχνικές εξοικονόµησης ενέργειας.
Όπως υπογραµµίζει, ωστόσο, «είναι ειρωνικό να καλείται ο πολίτης να πραγµατοποιήσει τέτοιες επενδύσεις σε συνθήκες τόσο βαθιάς κρίσης. Σας διαβεβαιώ όµως ότι, αν υπάρχει η οικονοµική δυνατότητα, είναι η πλέον προσοδοφόρα και ορθή ενέργεια». Ο Μάνθος Σανταµούρης επισηµαίνει ακόµα ότι µοιραία ο πολίτης έχει εγκλωβιστεί σε µια συζήτηση για το ποιο καύσιµο να επιλέξει για τη θέρµανσή του, το πετρέλαιο ή το ηλεκτρικό ρεύµα, τη στιγµή που πρέπει να συνειδητοποιήσει πως «ό,τι και να χρησιµοποιήσει ως καύσιµο θα είναι χρήµατα που τοποθετούνται σε µια τρύπια τσέπη, εάν δεν φροντίσει πρώτα να βελτιώσει την ποιότητα του κτηρίου του».

Πανευρωπαϊκό κοινωνικό πρόβληµα
Ο όρος «ένδεια καύσιµων» χρησιµοποιείται κυρίως στη Βρετανία και στις αγγλοσαξονικές χώρες ενώ τα τελευταία χρόνια έχει υιοθετηθεί και σε κείµενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι επιστήµονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου από το 2009 για τις εκρηκτικές διαστάσεις που παίρνει η φτώχεια καυσίµων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις τους, από 50 έως 125 εκατοµµύρια πολίτες της Ευρώπης ζουν και στα όρια της ένδειας καυσίµων, αριθµός που οι επιστήµονες προβλέπουν ότι θα αυξηθεί σηµαντικά εξαιτίας της αύξησης της τιµής του πετρελαίου θέρµανσης και του φυσικού αερίου.
Το European Fuel Poverty and Energy Efficiency (EPEE) µιλά για σοβαρό κοινωνικό πρόβληµα που απαιτεί τη λήψη δράσης και την υιοθέτηση µέτρων σε όλα τα επίπεδα πολιτικής για την ανακούφιση των πολιτών αλλά και για την πρόληψη της έκρηξης του φαινοµένου. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2009, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης 1 στα 7 νοικοκυριά δεν µπορούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες για θέρµανση, µε το µεγαλύτερο πρόβληµα να εστιάζεται στη Βρετανία, την Ιταλία, το Βέλγιο και την Ισπανία, χώρες στις οποίες υπήρχαν διαθέσιµα στοιχεία. Οι ερευνητές επισήµαναν ότι το πρόβληµα ήταν από τότε πανευρωπαϊκό, απλώς στις άλλες χώρες δεν υπήρχαν διαθέσιµα στοιχεία, αφού είτε είχε αγνοηθεί παντελώς είτε είχε υποτιµηθεί. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του EPEE στη Βρετανία, σοβαρά προβλήµατα θέρµανσης αντιµετώπιζε το 20% των νοικοκυριών, δηλαδή πάνω από 5 εκατοµµύρια νοικοκυριά! Στη Γαλλία οι εκτιµήσεις ήταν για 2-5 εκατοµµύρια νοικοκυριά και για 5 επίσης εκατοµµύρια νοικοκυριά στην Ιταλία και την Ισπανία.
Οι επιστήµονες τονίζουν, όµως, ότι η οικονοµική κρίση που πλήττει σε πρώτη φάση τον Νότο της Ε.Ε., θα επιφέρει εκρηκτικές διαστάσεις στο πρόβληµα, µε τους κατοίκους της Ελλάδας και της Πορτογαλίας να κινδυνεύουν άµεσα και από τις επιπτώσεις της ένδειας καυσίµων. Επισηµαίνεται ότι στο πλαίσιο της κινητοποίησης επιστηµόνων συστάθηκε το Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο για τη Φτώχεια Καυσίµων (EU Fuel Poverty Network) µε στόχο να ανοίξει επί της ουσίας η συζήτηση για τη φτώχεια καυσίµων και την ενεργειακή φτώχεια έτσι ώστε να υιοθετηθεί επίσηµα ο όρος από την Κοµισιόν. Το ζήτηµα δεν είναι τεχνικό ούτε τυπικό, αφού µόνο εάν υπάρξει θεσµοθέτηση θα µπορέσουν να υιοθετηθούν µέτρα σε κεντρικό επίπεδο για την ανακούφιση των σκληρά δοκιµαζόµενων Ευρωπαίων.