ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΗΣ 12ΗΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 627

12 Δεκεμβρίου 627
Ο Ηράκλειος συντρίβει τους Πέρσες στην Νινευί.

Ο άγνωστος άθλος ενός Μεγάλου Αυτοκράτορα...

 

Για τον Ελληνισμό της Ανατολής από τον 6ο αι. πΧ ως τον 7ο αι. μΧ η μεγαλύτερη απειλή υπήρξε από τους Πέρσες . Όλοι γνωρίζουμε τους Μηδικούς Πολέμους ( 490-479 πΧ ) και τους θρυλικούς αγώνες σε Μαραθώνα και Θερμοπύλες . Έναν αιώνα μετά ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίλαος κάνει επίθεση στους Πέρσες που κατείχαν την Μικρά Ασία .

Ουσιαστικά , το 334 πΧ με την ηγεσία του βασιλιά της Μακεδονίας Αλεξάνδρου Γ΄ οι Έλληνες κατέκτησαν την Ασία εκμηδενίζοντας τον περσικό κίνδυνο για αιώνες . Οι Πέρσες ανασυγκρότησαν την δύναμή τους στα χρόνια της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας .Παρέμεναν απειλή για το κράτος της Κωνσταντινουπόλεως .Μέχρι τον 7ο αι . ,οπότε αντικαταστάθηκαν από τους Άραβες και μετά τα τουρκικά φύλα ως απειλή , οι Πέρσες υπήρξαν ο << εξ Ανατολών κίνδυνος >>. Τον Δεκέμβριο του 627 στην Νινευί της Μεσοποταμίας ο Αυτοκράτωρ της Νέας Ρώμης – Κωνσταντινουπόλεως Ηράκλειος συντρίβει τον Περσικό Στρατό και εκμηδενίζει την Περσική απειλή .

OI ΜΑΧΕΣ ΚΑΙ Η ΑΠΕΙΛΗ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ

Όταν ο Ηράκλειος απάλλαξε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία από τον τύραννο Φωκά και έγινε αυτοκράτορας, τον Οκτώβριο του 610, βρήκε ένα κράτος διαλυμένο και σε άθλια οικονομική κατάσταση. Στο εσωτερικό βασίλευαν η διαφθορά και η πλήρης διοικητική παράλυση, ενώ οι Πέρσες στην Ανατολή και οι Άβαροι στη Χερσόνησο του Αίμου λυμαίνονταν τις βυζαντινές επαρχίες. Αφού δεν είχε στρατό ο Ηράκλειος προσπάθησε πρώτα απ' όλα να συνάψει ειρήνη με τους δύο εχθρούς της αυτοκρατορίας. Δεν τα κατάφερε όμως.
 

Ο βασιλιάς της Περσίας Χοσρόης B', ο οποίος είχε και το προσωνύμιο Παρβίζ, δηλαδή «Νικητής», συνέχιζε με τους σατράπες στρατηγούς του να κυριεύει τις βυζαντινές επαρχίες. Οι πρώτες απόπειρες του Ηρακλείου να αναχαιτίσει την προέλαση των Περσών απέτυχαν.

Το 611 οι Πέρσες εισέβαλαν στη Συρία και έφθασαν ως την Αντιόχεια. Δύο χρόνια αργότερα κατέλαβαν τη Δαμασκό, από όπου πήραν χιλιάδες αιχμαλώτους και τους πούλησαν δούλους. Το ίδιο έκαναν το 614 στην Ιερουσαλήμ, όπου με τη βοήθεια των Ιουδαίων έσφαξαν χιλιάδες χριστιανούς κατοίκους της και γύρω στις 100.000 τους πούλησαν δούλους. Κατέστρεψαν τις εκκλησίες, σύλησαν τον Πανάγιο Τάφο και πήραν ως λάφυρο τον Τίμιο Σταυρό, τον οποίο, όπως θρυλείται, ο Χοσρόης τον έστησε στα δεξιά του θρόνου του ενώ στα αριστερά τοποθέτησε έναν ψεύτικο πετεινό ώστε ο ίδιος να κάθεται ως «πατήρ» ανάμεσα στον «Υιό» και στο «Άγιο Πνεύμα».

Μετά την Παλαιστίνη σειρά κατάκτησης είχαν η Αίγυπτος και η Μικρά Ασία, όπου τα στρατεύματα του Χοσρόη έφθασαν ως τη Χαλκηδόνα, την οποία κατέλαβαν το 616. Μεγάλη απειλή για το Βυζάντιο απετέλεσε το 626 η πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από Αβάρους , Σλάβους και Πέρσες. Είναι το γεγονός που συνδέεται με τον Ακάθιστο Ύμνο , που τιμά κάθε Σαρακοστή η Ορθόδοξος Εκκλησία με τους Χαιρετισμούς στην Θεοτόκο.

Η ΜΑΧΗ ΣΤΗΝ ΝΙΝΕΥΙ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΟΣΡΟΗ

Οσο οι Αβαροι και ο στρατός του Σαρβαραζά πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη το 626, ο Ηράκλειος με τον λίγο στρατό που είχε κρατήσει συνέχιζε το κυνήγι του Χοσρόη. Ευρισκόμενος στη Λαζική εξασφάλισε τη συμμαχία των χαζάρων Τούρκων οι οποίοι τον ενίσχυσαν με 40.000 μαχητές. Έτσι τον Σεπτέμβριο του 627, αφού πέρασε τον ποταμό Αραξη και ενώθηκε πάλι με τον στρατό του στρατηγού του Θεόδωρου, ο Ηράκλειος εισέβαλε στην Ατροπατηνή Μηδία και λεηλατώντας την περιοχή, σε αντίποινα προς τους Πέρσες, κατέβαινε προς τα Κορδυαία όρη. Στο μεταξύ οι Χάζαροι εγκατέλειψαν τον Ηράκλειο φοβούμενοι μήπως αποκλειστούν από τους Πέρσες και τον χειμώνα. Ο Αυτοκράτορας όμως ενθάρρυνε τους άνδρες του λέγοντας «τι να τους κάνουμε τους Χαζάρους ,όταν έχουμε τη βοήθεια του Χριστού και της Παναγίας;».

Οι Πέρσες με αρχηγό έναν άλλον σατράπη, τον Ραζάτη, προσπάθησαν να αναχαιτίσουν την προέλαση των Βυζαντινών επιδιώκοντας να κλείσουν τα ορεινά περάσματα των Κορδυαίων. Δεν πρόλαβαν όμως. Ο Ηράκλειος με τον στρατό του πέρασε τα Κορδυαία και κατευθυνόταν προς τη Μεσοποταμία. Απ' όπου περνούσε ο βυζαντινός στρατός εξαντλούσε τα τρόφιμα της περιοχής, με αποτέλεσμα ο Ραζάτης που ακολουθούσε κατά πόδας να μη βρίσκει τίποτε για να θρέψει τους άνδρες του. Ηταν δηλαδή «οπίσω ως κύων πεινών μόλις εκ των ψιχίων αυτού ετρέφετο», όπως γράφει στη Χρονογραφία του ο Θεοφάνης ο Ομολογητής.

Φθάνοντας στην πεδιάδα της Μεσοποταμίας ο Ηράκλειος άφησε τους άνδρες του να ξεκουραστούν. Αλλά την 1η Δεκεμβρίου του 627 ξεκίνησε ξανά με προορισμό την πρωτεύουσα του περσικού κράτους, την Κτησιφώντα. Πέρασε τον ποταμό Ζάβατο και στρατοπέδευσε κοντά στην αρχαία πρωτεύουσα των Ασσυρίων Νινευί, «ου μακράν, και ίσως επ' αυτού του πεδίου των Γαυγαμήλων, όπου ο μέγας Αλέξανδρος ενίκησε τον δεύτερον εκ παρατάξεως τον τελευταίον του πρώτου περσικού κράτους βασιλέα» γράφει ο K. Παπαρρηγόπουλος στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους.
Οι Πέρσες πέρασαν και αυτοί τον Ζάβατο και στρατοπέδευσαν λίγο πιο κάτω, στη συμβολή του Ζάβατου με τον Τίγρη, και ο Ραζάτης αποφάσισε να επιτεθεί. Για τούτη την αποφασιστική μάχη, στις 12 Δεκεμβρίου του 627, η οποία έκρινε το τέλος του πολέμου του Ηρακλείου κατά των Περσών, ελάχιστα έχουν διασωθεί στη χρονογραφία ως προς τις δυνάμεις και την τακτική που ακολουθήθηκε από τους δύο στρατούς «αλλ' εξυμνούσι μόνον άπαντες την προσωπικήν του Ηρακλείου ανδρείαν, ήτις κατά την αείμνηστον ταύτην ημέραν ανεδείχθη φαίνεται ενάμιλλος της ακατασχέτου ορμής του Αλεξάνδρου» (Παπαρρηγόπουλος). Ο Ηράκλειος πάνω στο άλογό του, τον Δόρκωνα, παρ' ότι πληγωμένος στο χείλος και στο πόδι, σκότωσε τρεις από τους κυριότερους αξιωματικούς των Περσών και τον ίδιο τον Ραζάτη. Οι απώλειες των Περσών ήταν πολύ μεγάλες. Όσοι γλίτωσαν τον θάνατο ή δεν πιάστηκαν αιχμάλωτοι τράπηκαν σε φυγή.

Μετά τη νίκη του στη Νινευί ο Ηράκλειος στράφηκε νοτιοανατολικά κυνηγώντας τον Χοσρόη και προσπαθώντας επιτέλους να τον κάνει να πολεμήσει. Αλλά παρ' όλο που ο Χοσρόης είχε μαζί του έναν στρατό 40.000 ανδρών απέφευγε την απευθείας σύγκρουση με τον Ηράκλειο, ταυτόχρονα όμως δεν δέχθηκε ούτε αυτή τη φορά να συνθηκολογήσει αλλά συγκέντρωνε πυρετωδώς και άλλα στρατεύματα. Ώσπου, τον Φεβρουάριο του 628, ο πρωτότοκος γιος του Χοσρόη, ο Σιρόης ή Καβάδης B', ανέτρεψε τον πατέρα του, τον οποίο και σκότωσε, και έκλεισε ειρήνη με τον Ηράκλειο επιστρέφοντας στο Βυζάντιο όλες του τις κτήσεις, μαζί και τον Τίμιο Σταυρό, τον οποίο ο Ηράκλειος μετέφερε με μεγάλη επισημότητα στα Ιεροσόλυμα, είτε το 629 είτε το 630, ανάλογα με την ιστορική πηγή.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ 

 

Ο Ηράκλειος εισάγει για πρώτη φορά στην Αυτοκρατορία το σύστημα των Θεμάτων, αντικαθιστώντας την παραδοσιακή ρωμαϊκή διοικητική διαίρεση η οποία είχε μείνει σχεδόν ίδια από τους χρόνους του Διοκλητιανού, υπό τη διοίκηση ενός στρατηγού και με στρατιώτες γαιοκτήμονες. Το σύστημα αυτό θα επιτρέψει για αιώνες στην Αυτοκρατορία την διατήρηση αξιόμαχου στρατεύματος και αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους υπηκόους του. Ταυτόχρονα, ο Ηράκλειος λαμβάνει μέτρα προς την οικονομική ενίσχυση των δημοσίων ταμείων. Εκτός από το στρατιωτικό και διοικητικό του έργο άξιες μνείας είναι και οι θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις που επιχείρησε να επιβάλλει, προσπαθώντας να καταπολεμήσει τις αποκλίσεις από το επίσημο χριστιανικό θρησκευτικό δόγμα των Οικουμενικών Συνόδων και, περισσότερο, τον μονοφυσιτισμό ο οποίος προκαλούσε σημαντική πολιτικά αστάθεια. Για την αντιμετώπισή του και τη συμφιλίωση των υπηκόων του, εισήγαγε διάφορα συμβιβαστικά θεολογικά δόγματα, όπως ο μονοθελητισμός, τα οποία όμως δε βρήκαν γόνιμο έδαφος και απορρίπτονταν από τους εκάστοτε θρησκευτικούς ηγέτες. Ο Ηράκλειος είναι ο Αυτοκράτορας που καθιέρωσε την ελληνική γλώσσα ως την επίσημη γλώσσα του ρωμαϊκού κράτους, αντικαθιστώντας στα επίσημα έγγραφα, επιγραφές και νομίσματα το “Imperator Caesar, Augustus” με το “Βασιλεῦς”. Είναι γενικώς αποδεκτό ότι με τη βασιλεία του Ηράκλειου η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εγκατέλειψε οριστικά την Αρχαιότητα και εισήλθε για τα καλά στη μεσαιωνική φάση της, αυτήν του (σήμερα αποκαλούμενου) βυζαντινού κράτους.

Ο Ηράκλειος κατατάσσεται αναμφισβήτητα ανάμεσα στους μεγαλύτερους των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Είναι παροιμιώδης η παρουσία του στα πεδία των μαχών. Εμπνευσμένος από μια βαθιά πίστη ότι έχει τη θεία εύνοια, πάντα ετίθετο προσωπικά επικεφαλής του στρατού του, κατά τρόπο που ενέπνεε και τον πλέον ολιγόψυχο στρατιώτη, και προκαλούσε τον τρόμο και το δέος στις τάξεις του αντιπάλου. Αναλογιζόμενος κανείς τη δεινή θέση της Αυτοκρατορίας στις αρχές του 7ου αιώνα, αντιλαμβάνεται πώς η καταλυτική παρουσία του, τόσο στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και χάρη στη διοικητική καινοτομία των Θεμάτων, ανέκοψε την πορεία εξαφάνισης του Βυζαντίου και εξασφάλισε την επιβίωσή του για τους επόμενους δύσκολους αιώνες. Σύμφωνα με μία σύγχρονη μας άποψη :

<<Θέλοντας κάποιος να γράψει μια ιστορία για τον Ηράκλειο και την εποχή του, είναι υποχρεωμένος ν' ασχοληθεί και να καλύψει πολλές πλευρές του βίου των Ρωμαίων (Βυζαντινών). Παράλληλα, πρέπει να προσπαθήσει να βρεί τη χρυσή τομή στον λόγο, ώστε ούτε την σημασία των καταστάσεων να μειώσει, αλλά ούτε και να πλατειάσει εξειδικεύοντας. Το ερώτημα που τίθεται στο τέλος είναι το εξής: ήταν ο Ηράκλειος ένας μεγάλος ηγέτης; Ήταν μεταρρυθμιστής; Για κάποιους ο βραχύς βίος του έργου του, ειδικότερα των απελευθερωτικών του επιχειρήσεων, ήταν σημάδι εφήμερου έργου. Δεν μπορούμε, όμως, να παραγνωρίσουμε το γεγονός της επιβίωσης της αυτοκρατορίας, σε μια πολύ κρίσιμη εποχή. Την ώρα που η Δυτική Ευρώπη παραδίδονταν στην βαρβαρότητα, η ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και κάποια απελευθερωμένα τμήματα του δυτικού Ρωμαϊκού κόσμου, αντιστέκονταν, διατηρώντας την ελληνορωμαϊκή κληρονομιά τους. Η Νέα Ρώμη ήταν το λίκνο του μοναδικού πολιτισμού στην Ευρώπη και την Μεσόγειο την εποχή αυτή και για αρκετούς αιώνες ακόμα>>.

Η 12η Δεκεμβρίου 627 υπήρξε καθοριστική για την διατήρηση του μεγαλείου της Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ Γεώργιος Κουρκούτας - Φιλόλογος

Εθνική Σράση Ηλείας